Als de coronacrisis één ding duidelijk maakt, dan is het dat de vrije markt is doorgeschoten. Dat schrijft Henk van Rees, woonachtig in Oirschot en oud-bestuurder van de FNV. Deze opinie verscheen ook in het ED van 20-04-2020.
De hele wereld wordt geteisterd door een ongekende gezondheidscrisis. De regering moet zeer ingrijpende maatregelen nemen. Te vrezen valt dat deze gezondheidscrisis gevolgd wordt door een wereldwijde economische crisis. Wat kunnen we leren van deze grote crisis?
Alle ogen zijn nu gericht op de overheid, de staat. Die moet de regie nemen, het land redden, opkomen voor de burgers en het algemeen belang, de gezondheidszorg verbeteren en tientallen miljarden gemeenschapsgeld ter beschikking stellen om gedupeerde bedrijven en burgers te ondersteunen. Daar ben ik het overigens van harte mee eens. Blijkbaar kunnen we in deze barre tijden weinig verwachten van de vrije marktwerking. Het neoliberale gedachtegoed – dat als je maar alles aan de vrije markt overlaat, dat het dan allemaal goed komt – was al een tijd aan erosie onderhevig.
Door overheid betaald
De regering stelde een lijst samen van ‘vitale’ beroepen die onmisbaar zijn om onze samenleving draaiende te houden. Dan heb je het over de gezondheidszorg, onderwijsmensen, de politie, openbaar vervoer en logistieke medewerkers. Veelal sectoren in de publieke sector of door de overheid betaald. Allerwegen is er nu grote waardering voor deze beroepsgroepen.
Navrant is dan wel dat een aantal van deze vitale beroepsgroepen zich de afgelopen jaren flink ondergewaardeerd wisten. Denk maar eens aan de recente cao-stakingsacties van het ziekenhuispersoneel en in het onderwijs. Acties voor een fatsoenlijke beloning, minder werkdruk en meer waardering.
Terecht worden de ziekenhuismedewerkers nu als helden gezien, maar vergeet niet de werkers in de ouderenzorg, de gehandicaptenzorg en de thuiszorg, inclusief de schoonmakers. Een blijvende herwaardering, ook na de crisis, van de vitale beroepen is geboden.
Mooie woorden
Terzijde, ik zie trouwens veel werkgevers nu plotseling hun werknemers tot ‘(super)helden’ bombarberen. Denk bijvoorbeeld aan de paginagrote advertentie van supermarktwerkgevers. Een poos geleden wilden zij niet tot een cao-akkoord komen met de FNV over onder andere een fatsoenlijke loonsverhoging. Komen nu na de mooie woorden de daden, nu de supermarktmedewerkers zich in deze crisistijd met geweldige omzetstijgingen het lazarus werken?
Terug naar de rol van de overheid. Mijn pleidooi is om uit deze crisis de les te trekken dat een sterkere overheid blijvend gewenst is. Als hoeder van het algemene belang. Een overheid die over voldoende financiële middelen beschikt om te zorgen voor sterke publieke sectoren zoals het onderwijs, de zorg en de politie.
We zouden af moeten willen van een overheid die miljarden toestopt aan grote bedrijven via het verlagen bijvoorbeeld van de vennootschapsbelasting. Of die het mogelijk maakt dat Nederland hét belastingparadijs is voor belasting ontduikende firma’s.
We moeten toe naar een overheid die de bedrijven aanspreekt in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen om financieel meer bij te dragen aan de gemeenschapsvoorzieningen. De laatste jaren is de belastingdruk voor (grote) bedrijven afgenomen en die van de werknemers toegenomen. Dat roer moet om.
Bakens verzetten
Deze crisis leert ook dat de politiek op het terrein van de arbeidsmarkt de bakens zal moeten verzetten. Flexwerkers, onder wie zzp’ers, zijn in deze crisistijd als eerste de klos. Nederland telt 1,5 miljoen zzp’ers en is daarmee koploper in Europa.
Dit enorme aantal is tot stand gekomen omdat de regering hen stevige fiscale voordelen geeft. Velen sluiten geen arbeidsongeschiktheidsverzekering af en bouwen geen pensioen op. Dat leidt ertoe dat zij voor de werkgevers fors veel goedkoper kunnen zijn dan vaste werknemers. In deze crisistijd trekt de regering massief geld uit voor deze zzp’ers en krijgen zij een uitkering op bijstandsniveau.
Commissie Borstlap
Dat is alleszins te billijken in deze situatie. Dat laat echter onverlet dat deze noodhulp betaald wordt uit de belastingopbrengsten waar zzp’ers ten opzichte van werknemers relatief weinig aan bijdragen. Vier op de tien zzp’ers betalen zelfs helemaal geen belasting.
De commissie Borstlap heeft recentelijk de regering aanbevolen om de totaal uit de hand gelopen flexibilisering van de arbeidsmarkt aan te pakken. Op weg naar meer vaste banen en met aanpak van de oneigenlijke concurrentie via de fiscale voordelen.
Afrondend, deze crisis laat ons het grote belang van de publieke zaak zien. We zijn toe aan een herwaardering van het publieke domein en de vitale beroepsgroepen die de ruggengraat vormen van onze maatschappij. We moeten weer gaan bouwen aan onze verzorgingsstaat met terugdringing van de vrije marktwerking. Daarin past ook een fundamentele hervorming van de arbeidsmarkt. Meer saamhorigheid en gemeenschapszin en minder individualisme. Laten we de bakens verzetten.